بررسی دستگاه فتوتراپی

فتوتراپی : 

فتوتراپی نوزادان به معنی تاباندن نور به پوست نوزادانی است که مبتلا به بالا رفتن بیش از اندازه بیلی‌روبین غیرمستقیم شده‌اند. بیلی‌روبین بیش از همه به قسمت آبی طیف نور مرئی در حدود ۴۶۰ نانومتر واکنش نشان می‌دهد. چراغهایی که نور حدود ۴۶۰ تا ۴۹۰ نانومتر تولید می‌کنند، بدرد فوتوتراپی می‌خورند. بطور معمول، بیلی‌روبین از راه کونژوگه شدن در کبد با اسید گلوکورونیک دفع می‌شود. گلوکورونیدهای بیلی‌روبین که در صفرا قابل حل هستند با صفرا که در روده ترشح می‌شود، بیلی‌روبین را از بدن خارج می‌کند.

در بعضی از نوزادان، نارسایی کونژوگه شدن (که در نوزادان نارس شدیدتر است)، همراه با افزایش مقدار گلبولهای سرخی که از بین می‌روند، باعث می‌شود که دفع بیلی‌روبین به خوبی انجام نشود. عواملی از قبیل واکنش سیستم ایمنی علیه گلبولهای قرمز خودی (ایزوایمونیزاسیون)، بیماریهای همولیتیک ارثی و خون نشت کرده به بیرون رگهای نوزاد (مثلاً کبود شدگی‌های پوست و سفال‌هماتوم‌ها) از یک سو و نقائص ژنتیکی متابولیسم بیلی‌روبین مانند سندرم شایع ژیلبرت، از سوی دیگر به نارسایی دفع بیلی‌روبین کونژوگه کمک می‌ کنند.

نور، شکل و ساختمان مولکول بیلی‌روبین را بنحوی تغییر می‌دهد که مولکولهای حاصل، می‌توانند با وجود نارسایی کونژوکاسیون دفع شوند. عقیده نادرستی وجود دارد که نور فرابنفش (زیر ۴۰۰ نانومتر) برای فوتوتراپی استفاده می‌شود که اینطور نیست و طیف حدود ۴۶۰ برای اینکار استفاده می‌شود.

انواع فوتوتراپی :

• فوتوتراپی سنتی : یک منبع نورِ‌ غیر فیبراپتیکی بالای سر نوزاد قرار می‌ گیرد .
• فوتوتراپی فیبراپتیک : نور بوسیله کابل یک نوری به یک سطح پتومانند منتقل می‌شود که می‌تواند بدور نوزاد پیچیده شود.
• پتوی زردی (بیلی بلانکت) : نوعی فوتوتراپی فیبراپتیک می‌ باشد.
• فوتوتراپی چندگانه : بیش از یک منبع نوری بصورت همزمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلاً دو واحد یا بیشتر از فوتوتراپی سنتی و یا ترکیبی از سنتی و فیبراپتیک.

منابع نور فتوتراپی

• نور افکن هالوژن

در این نورافکن های فتوتراپی معمولاً چراغ هالوژن با 150 watt و 21 V به همراه یک بازتابنده با پوشش مخصوص که طول موج مادون قرمز را جذب می کند ، قرار دارند. همچنین یک فن باید به طور مداوم چراغ هالوژن را که گرم شده ، سرد کند.

تخفیف فوق العاده: خرید دستگاه اتوکلاو پزشکی با قیمت مناسب را از دست ندهید.
محل قرار گیری لامپ ، در بالای نوزاد یکی از مسائل مهم و حیاتی در تأثیر نور افکن ها است. بیشترین تأثیر لامپ هنگامی است که مستقیماً در بالای نوزاد در فاصله 45-50 cm  قرار گرفته است.
تعداد کمی از نورافکن های هالوژن با یک دوزیمتر که مقدار دُز فتوتراپی را که نوزاد دریافت کرده است نمایش می دهد ، ترکیب می شوند. 

• لامپ های فلئورسنت

متداول ترین منبع نوری که در فتوتراپی مورد استفاده قرار می گیرد ، لامپ های فلئورسنت است.  این لامپ ها ، نور آبی با طول موج 400–520 nm منتشر می کنند که  فلئورسنت آبی مخصوص دارای برچسب F20T12/BB یا TL 20W/52 است. لامپ های فلئورسنت آبی عادی با برچسب F20T12/B تابش بسیار کمتر از لامپ های فلئورسنت آبی مخصوص تحویل می دهد.
از مزیت های لامپ های فلئورسنت می توان به ارزان بودن آنها اشاره کرد اما این لامپ ها بعد از حدود 1200 ساعت استفاده ، شدت نور و تقریباً 35–40 %  از تابندگی نور آبی خود را از دست می دهند. تولید کنندگان این لامپ ها همواره به کاربران توصیه می کنند که بعد از اتمام تعداد ساعات مجاز برای استفاده ، نسبت به تعویض این لامپ ها  اقدام کنند. قرار دادن مستقیم این لامپ در کنار نوزاد به طور قابل ملاحظه ای دُز خروجی را کاهش می دهد.

• لامپ های فلئورسنت متراکم

این لامپ ها کوتاه (حدود 5 inch 7 to) و به صورت تاشده و چند لا است که نور آبی و سفید منتشر می کند. لامپ های فلئورسنت متراکم گرمای زیادی تولید نمی کند لذا می توان آنها را در فاصله نسبتاً کوتاهی از نوزاد قرار داد.

• دیودهای ساطع کننده نور (LED)

لامپ های LED آبی طیف باریک و محدودی منتشر می کنند. نمونه های اولیه این LEDها از سال 1990 در دستگاه های فتوتراپی مورد استفاده قرار گرفتند و در سال 2002 اولین دستگاه فتوتراپی با LED در آمریکا و انگلستان روانه بازار شد. در دستگاه های جدید و امروزی فتوتراپی با LED که امروزه در بازار هستند ، ترکیبی از LED های آبی ، زرد و تعداد کمی قرمز مورد استفاده قرار گرفته است.
LEDها پایا و بادوام هستند و برق کمی مصرف می کنند ؛ همچنین چون طیف این منابع نوری در ناحیه آبی طیف نور متمرکز شده است ، گرما و حرارت کمی تولید می کند و می توان آنها را در نزدیک نوزاد قرار داد.
شدت نور LEDها در طول زمان به تدریج کم می شود ، بنابراین هر شش ماه باید چک شود.

قسمت های دستگاه فتوتراپی :

• کلید روشن و خاموش دستگاه

• کلید روشن کردن منبع نور دستگاه

• کلید کنترل انتخاب طول موج

• تایمر دستگاه

• منبع نور دستگاه

• کلید سطح تابش که امکان انتخاب شدت نور کم یا زیاد را می دهد.

• تنظیم کننده های موقعیت نور روی نوزاد

• صفحه نمایش دما و سایر پارامترها 

• تخت نوزاد

• فن های خنک کننده دستگاه که نباید مسدود شوند.

نحوه کار با دستگاه فتوتراپی :

نوزاد را در جایگاه مخصوص به خود قرار دهید. محیط فتوتراپی باید نه گرم باشد و نه سرد. باید مطمئن شد که جریان هوا باعث سرد شدن لامپ ها نمی شود.
می توان سطح داخل تخت نوزاد را با ورقه هایی از آلومینیم یا سطوح سفید رنگ پوشاند که از اتلاف تشعشعات جلوگیری شود.
باید نوزاد را تمیز و خشک نگه داشت. بهتر است جهت تمیز کردن نوزاد تنها از آب استفاده کرد ، روغن و کرم در سطح پوست استفاده نکنید.
فتوتراپی پیوسته صورت نمی گیرد و می توان برای تغذیه نوزاد ، روش های بالینی ، اجازه ملاقات والدین با نوزاد و برقراری رابطه مادرانه ، درمان را قطع کرد.
تمام نوزادانی که تحت درمان فتوتراپی قرار می گیرند ، باید هر 4 ساعت از نظر درجه حرارت بدن و هر 6 ساعت از نظر وضعیت پوست کنترل شوند. همچنین چون ممکن است افزایش دمای لامپ های دستگاه باعث افزایش میزان متابولیسم یا سوخت و ساز بدن نوزاد شود ، لذا نوزاد باید هر 24 ساعت از نظر وزن هم کنترل شود.
درمان توسط فتوتراپی به مدت 1 تا 3 روز باعث می شود مقدار بیلی روبین به نصف کاهش یابد. اثر درمانی فتوتراپی به عواملی چون سطح اولیه بیلی روبین ، انرژی نور لامپ یا طول امواج نور ، فاصله بین نوزاد و لامپ ، ناحیه ای از پوست که در معرض تابش قرار می گیرد و مدت زمانی که پوست در معرض نور قرار می گیرد بستگی دارد.
در طول درمان به طور مرتب بیلی روبین خون از طریق خون گیری و انجام آزمایشات شیمیایی بر روی خون و یا از طریق دستگاه بیلی روبین متر اندازه گیری می شود.
مکانیسم اندازه گیری بیلی روبین توسط دستگاه بیلی روبین متر به این صورت است که ابتدا یک پرتو نوری به پوست نوزاد تابیده شده و سپس نور برگشتی به دو پرتو جداگانه تفکیک می شود و توسط یک آشکارساز نوری اندازه گیری می شود. میزان غلظت بیلی روبین خون از میزان جذب نور برگشتی به دست می‌آید. زمانی که بیلی روبین خون به حدی برسد که ضایعات مغزی ایجاد ننماید ، فتوتراپی قطع می شود.
فتوتراپی ممکن است با عوارضی  هم همراه باشد. از عوارض نسبتاً شایع فتوتراپی می توان اسهال ، افزایش دمای بدن ، دهیدراسیون ، صدمه به DNA ، لرز ، تروما به چشم ، انسداد بینی به علت بانداژ چشم ها و سندرم کودک برنزه را نام برد.

(نوزاد را باید بصورت تاقباز فوتوتراپی نمود مگر وضعیت بالینی خاصی باعث شود که این کار ممکن نباشد. محیط فوتوتراپی نه باید گرم باشد و نه سرد. کافی بودن مایع دریافتی نوزاد را می‌توان از راه وزن نمودن نوزاد و تعداد دفعاتی که پوشکش را خیس می‌کند تخمین زد. چشم نوزاد را باید با چشم‌بند مناسب از آسیب پرتوهای نور محافظت نمود )

ممنوعیت ها در هنگام کار با دستگاه فتوتراپی :

در موارد انگشت شماری، فوتوتراپی منع استفاده دارد. اگر از داروهایی که بیمار را به نور حساس می‌کنند بطور همزمان استفاده شود یا تشخیص پورفیری اریتروپوئتیک مادرزادی مطرح باشد و یا سابقه خانوادگی پورفیری وجود داشته باشد، فوتوتراپی ممنوع است. تاول زدن شدید و بی‌قراری زیاد نوزاد زیر فوتوتراپی، ممکن است علامت پورفیری مادرزادی باشد .

ممکن است بعضی از نوزادانی که زردی کلستاتیک و هیپربیلیروبینمی مستقیم دارند، بدنبال فوتوتراپی دچار سندرم نوزاد برنزه شوند که به تیره شدن خاکستری-قهوه‌ای پوست گفته می‌شود که علت اصلی آن معلوم نیست اما ممکن است بعلت تجمع پورفیرین در پوست باشد. این برنزگی گذرا است و با قطع فتوتراپی ناپدید می‌شود. باید توجه داشت چون ممکن است بالا بودن بیلیروبین غیر مستقیم، همراه و همزمان با بیلیروبین مستقیم باشد، وجود بیلیروبینمی مستقیم باعث ممنوعیت فوتوتراپی نیست و می‌توان برای پایین آوردن قسمت غیر مستقیم از آن استفاده نمود .

خرید دستگاه فتوتراپی

یکی از شایع ترین اختلالاتی که نوزادان تازه متولد شده با آن درگیر هستند زردی یا یرقان می باشد. این موضوع می تواند باعث نگرانی و دلهره در والدین شود اما جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد چرا که زردی یک بیماری نیست بلکه نوعی اختلال کبدی می باشد که در قالب تغییر رنگدانه های پوستی بروز پیدا می کند. دلیل زردی در نوزادان بالا بودن فاکتور بیلی روبین در خون آن ها می باشد که همان رندگدانه های زرد و نارنجی است. شیوه سنجش زردی و اندازه گیری فاکتور بیلی روبین در خون نوزاد توسط دستگاه بیلی روبین متر یا بیلی چک صورت می پذیرد اما برای اقدامات درمانی باید از دستگاهی به نام دستگاه فتوتراپی استفاده شود تا رنگ پوست نوزاد کم کم به حالت نرمال گرایش پیدا کند. از آنجایی که نوزاد باید باید دائما تحت پوشش این دستگاه باشد از دستگاه فتوتراپی در منزل استفاده می شود.

استفاده از دستگاه فتوتراپی برای درمان زردی نتایج بسیار اثربخشی را ارائه می دهد. به همین دلیل انواع مختلفی از این دستگاه ساخته شده است. بسیار مهم است که برای درمان زردی نوزاد از دستگاه مناسبی استفاده شود چرا که اختلال زردی در نوزادان دارای درجه بندی های مختلفی می باشد.  خریداران اصلی دستگاه فتوتراپی مراکز درمانی هستند. والدین عمدتا این دستگاه را برای درمان نوزاد خود اجاره می کنند. در ادامه قصد داریم کمی بیشتر پیرامون انواع دستگاه فتوتراپی و کابردهای آن به بحث و گفتگو بپردازیم بنابراین همراه ما باشید. 

کاربرد های دستگاه فتوتراپی

دستگاه فتوتراپی قادر به درمان اختلال زردی نوزادان می باشد. این دستگاه در واقع بر پایه یک روش علمی طراحی شده است که به آن نور درمانی گفته می شود. امواج نوری با طول موج تعیین شده به بدن نوزاد می تابد و در نتیجه موجب تغییر رنگدانه های پوسن او خواهد شد. بنابراین عارضه زردی در نوزاد از بین می رود و محو می شود. استفاده از دستگاه فتوتراپی ایمن ترین روش برای درمان زردی نوزادان می باشد. این دستگاه می تواند بیلی روبین خون نوزاد را به سطح متعادلی برساند. نوری که در دستگاه فتوتراپی به بدن نوزاد تابیده می شود عمدتا نور سفید، سبز یا آبی می باشد.

بسیار مهم است که برای درمان زردی در نوزادان از دستگاه فتوتراپی مناسب استفاده شود. به عنوان مثال برخی از دستگاه های فتوتراپی مناسب برای زردی های حاد هستند و برخی دیگر زردی های غیر حاد را درمان می کنند. شیوه درمانی فتوتراپی می تواند در قالب دستگاه فتوتراپی یا پتوی فتوتراپی باشد. هر کدام از این موارد کارایی خود را دارند و می توانند یرقان را در نوزادان درمان کنند.

دستگاه فتوتراپی زمانی در منزل کاربرد خواهد داشت که نوزاد دارای وزن بالای 2.5 کیلوگرم باشد در غیر اینصورت باید در بیمارستان تحت درمان قرار گیرد. روند درمان نوزاد با استفاده از دستگاه فتوتراپی حدودا یک یا دو هفته به طول می انجامد و بعد از آن عارضه به طور کلی محو خواهد شد.

انواع دستگاه فتوتراپی

اساس کار دستگاه فتوتراپی بر پایه تابش نور می باشد. اما آنچه که در درمان زردی نوزاد تاثیرگذار می باشد میزان و شدت نور تابیده شده، نوع نور، طول موج نور، فاصله منبع نور تا نوزاد و نوع دستگاه می باشد. بنابراین بسیار مهم است که برای درمان انواع زردی از چه نوع دستگاه فتوتراپی استفاده شود. از دستگاه فتوتراپی به اشکال مختلفی استفاده می شود که پایه این کاربرد بر اساس شیوه تابش نور است. دستگاه فتوتراپی فیبراپتیک، دستگاه فتوتراپی سنتی و دستگاه فتوتراپی چندگانه انواع مختلفی از این دستگاه هستند که در هر کدام از آن ها منبع تابش نور متفاوت از دیگری می باشد.

• در فتوتراپی فیبراپتیک نور مورد نیاز برای درمان زردی نوزاد را توسط یک کابل نوری به سطحی منعطف انتقال می دهند و نوزاد را تحت پوشش این سطح قرار می دهند. سطحی که از آن حرف می زنیم سطحی مانند پتو می باشد. به این پتو اصطلاحا بیلی بلانکت گفته می شود.
• در فتوتراپی سنتی اما یک منبع نور بالای سر نوزاد قرار می دهند تا نوزاد تحت پوشش نور این منبع قرار دهد. این منبع غیر فیبراپتیک می باشد.
• در دستگاه فتوتراپی چندگانه نیز به شکل هم راستا و موازی از منابع فیبراپتیک و غیر فیبراپتیک استفاده می شود. این شیوه می تواند کارایی و اثربخشی قابل توجهی روی روند تسریع درمان نوزاد داشته باشد.

اگر بخواهیم از منظر دیگری به دستگاه فتوتراپی نگاه کنیم باید گفت که این دستگاه ها از لحاظ تعداد لامپ نیز با هم متفاوت می باشند. در واقع هم تعداد لامپ ها و نوع لامپ ها در این دستگاه های فتوتراپی با هم تفاوت دارد. در ادامه تعدادی از دستگاه های فتوتراپی را بر این اساس مطرح کرده ایم:

• دستگاه فتوتراپی با تعداد چهار لامپ
• دستگاه فتوتراپی با تعداد شش لامپ
• دستگاه فتوتراپی با تعداد هشت لامپ

و اما انواع دیگری از دستگاه فتوتراپی نیز وجود دارد که به آن "دستگاه فتوتراپی دوقلو" گفته می شود و برای ززردی هایی که شدت آن بسیار بالاست مورد استفاده قرار می گیرد.

برای استفاده از دستگاه فتوتراپی باید نوزادان چشم بند مخصوص داشته باشند اما نوع خاصی از این دستگاه وجود دارد که نوزادان دیگر به چشم بند احتیاجی نخواهند داشت.

دستگاه فتوتراپی دارای اشکال مختلفی می باشد و اگر برای خرید این دستگاه اقدام کنید خواهید دید که انواع گوناگونی از دستگاه فتوتراپی در قالب های زیر وجود دارند:

• دستگاه فتوتراپی میزی؛ برای استفاده از این نوع دستگاه فتوتراپی کافی ست آن را در جایی مسطح قرار دهید و پایه های دستگاه را باز کنید. بنابراین می توانید بعد از روشن کردن دستگاه آن را مورد استفاده قرار دهید. نوزاد باید برای قرار گرفتن تحت این دستگاه فتوتراپی حتما از چشم بند مخصوص استفاده کند تا چشم های او دچار آسیب نشود.
• دستگاه فتوتراپی تونلی؛ دستگاه فتوتراپی تونلی به شکلی ست که بدن نوزاد وارد تونل می شود و سر او از تونل بیرون خواهد ماند. بنابراین به چشم بند در این دستگاه فتوتراپی احتیاجی نیست. دستگاه فتوتراپی تونلی می تواند نور را از جهات و زوایای مختلف بتاباند بنابراین کارایی آن مطلوب خواهد بود. این دستگاه های فتوتراپی دارای فن خنک کننده هستند تا دمای داخل تونل به حد زیادی بالا نرود. در این دستگاه فتوتراپی بدن نوزاد بیشترین میزان نور را دریافت می کند. این دستگاه ها می توانند لامپ های فلوئورسنت یا ال ای دی داشته باشند و همچنین تعداد لامپ ها در آن ها متفاوت باشد.
• دستگاه فتوتراپی چهار پایه ای

انواع دیگری از دستگاه فتوتراپی

انواع دستگاه فتوتراپی را می توان بر اساس منبع نوری نیز دسته بندی نمود. این دستگاه می تواند منابع نوری مختلفی را با توجه به شدت عارضه زردی در نوزاد دارا باشد. بنابراین در انتخاب نوع منبع نوری باید به شدت زردی توجه شود چرا که هر منبع نوری طول موج خاصی را از خود ساطع می کند. در ادامه تعدادی از این منابع نوری را مطرح کرده ایم.