دستگاه اتورانالایزر

اتوآنالایزر چیست ؟

خون و مایعات موجود در بدن دارای مواد مخصوصی هستند که ماهیت آن ها اغلب متفاوت بوده و در غلظت های مشخصی برای ادامه حیات ضروری اند. این مواد شامل: قندها، پروتئین ها، چربی ها، یون ها، آنزیم ها و هورمون ها و … هستند و بررسی ماهیت، مقدار و اندازه گیری و عمل این مواد در حیطه علم بیوشیمی است. هر یک از این مواد در بدن دارای مقدار و رنج مشخصی است که افزایش و یا کاهش آن موجب اختلالاتی می شود. بعضی از این مواد به مقدار بسیار کم تا حد چند صدم میلی گرم در هر سی سی از سرم یافت می شود و مقدار بعضی دیگر از این مواد حتی به میزان چند گرم در هر میلی لیتر می رسد.

اندازه گیری قند، چربی، و آنزیم ها از طریق موادی انجام می شود که در برخورد با مواد فوق الذکر کمپلکس رنگی تشکیل می دهد. این مواد که به عنوان معرف نام برده میشونداز مواد آلی یا معدنی تهیه می شوند. روش کار بدین صورت است که حجم مشخصی از سرم بیمار را با مقدار معینی از معرف یا معرف ها (بسته به نوع تست از یک تا چند معرف متفاوت) مجاور می کنند. ماده مورد اندازه گیری در مجاورت معرف، کمپلکس رنگی ایجاد می کند که شدت و ضعف رنگ بستگی به مقدار ماده مورد نظر در آن حجم معین از سرم دارد. برخی از این واکنش ها احتیاج به زمان و دمای معینی برای انجام واکنش و به دست آمدن رنگ دلخواه دارد. سپس مقدار رنگ ایجاد شده در دستگاه هایی به نام رنگ سنج از طریق طول موج مشخصی که رنگ مزبور در آن طول موج حداکثر جذب نوری را داراست اندازه گرفته می شود. بدین ترتیب که نور به کمپلکس تابانده می شود که مقداری از این نور جذب می شود و مقداری عبور می کند. سپس نور عبور کرده در طرف دیگر دستگاه توسط سلول های حساس به نور اندازه گیری می شود و بدین طریق مقدار جذب نور توسط کمپلکس اندازه گیری شده و با انجام محاسباتی، مقدار ماده مورد اندازه گیری در هر میلی متر مکعب خون به دست می آید. با پیشرفت تکنولوژی دستگاه هایی طراحی و ساخته شده که تمامی اعمال فوق را به طور اتوماتیک و برنامه ریزی شده در مدت زمان کمتری و در حجم بسیار بالایی انجام می دهد.

قسمت‌های دستگاه

قسمت‌های مختلف این سیستم را که در تمام دستگاه مشترک است به قرار زیر است :

1)      نمونه گیر: این بخش، نمونه‌ها، استانداردها و محلول‌های شسته شده را به سیستم اتوآنالایزر، منتقل می‌کند.

2)      پمپ متناسب کننده و لوله چند راهه: نمونه‌ها را با معرف‌ها، مخلوط می‌کند. همچنین مایعات را به نسبت‌های دقیق به ماژول‌های دیگر پمپ می‌کند.

3)      دیالیز کننده : یک غشاء نیمه تراوا است که امکان عبور انتخابی، مواد را فراهم می‌آورد.

4)      حمام داغ : مایعات را به صورت مداوم در درجه حرارت مورد نظر جهت پیشرفت رنگ، نگه می‌دارد.

5)      رنگ سنج : تغییرات در چگالی نوری جریان مایعی را که در یک لوله جاری می‌شود مانیتور می‌کند. شدت‌های رنگ (چگالی نوری) که متناسب با غلظت ماده‌است، به ولتاژ الکتریکی تبدیل می‌شود.

6)       ثبات : سیگنال الکتریکی، چگالی نوری از یک رنگ سنج به یک نمایشگر گرافیکی روی یک چارت متحرک تبدیل می‌کند.

در تجزیه گرهای خودکار بیوشیمی، نمونه های آزمایش در ظروف مخصوص موسوم به Cup و یا لوله های آزمایش درب دار یا بدون درب قرار می گیرند. می توان نمونه را ابتدا با آب مقطر یا دیونیزه رقیق نموه و سپس در ظرف مربوطه و یا لوله آزمایش ریخت. بسته به برنامه ای که از قبل به دستگاه اتوآنالایزر داده شده است خود اتوآنالایز حجم مشخصی از نمونه را برداشت نموده و به سینی واکنش منتقل می سازد.ممکن است نمونه با بافر خاصی در سینی واکنش رقیق شود. در مرحله بعد بسته به پارامترهای برنامه ای که به دستگاه اتوآنالایزر داده شده، حجم مورد نظر از معرف توسط دستگاهد اتوآنالایزر برداشت شده و به نمونه در سینی واکنش افزوده می گردد. در گام بعد زمان انکوباسیون آغاز می شود. مدت انکوباسیون نیز بستگی به برنامه ای دارد که برای دستگاه تعریف شده است. دراتوآنالایزر های جدید انکوباسیون می تواند در دو دمای اتاق و 37°C صورت گیرد. انکوباسیون برای واکنش میان معرف و سوبسترا ضروری است  تا رنگ حاصله به حداکثر جذب نوری خود برسد. در مرحله آخر جذب نوری محصول نهایی در طول موجی که حداکثر جذب نوری را داشته و از قبل برای دستگاهاتوآنالایزر تعریف شده است اندازه گیری گشته، در ضریب خاصی که برای آن تعیین  شده ضرب و نتیجه به صورت عددی گزارش خواهد شد. برخی از تجزیه گرها تک کاناله یوده و در هر لحظه فقط یک آزمایش را انجام می دهند در حالی که بعضی دیگر قادرند تا چندین آزمایش را به صورت هم زمان انجام دهند ( چند کاناله ).

روش های نگهداری دستگاه اتوآنالایزر

• جهت نصب و راه اندازی دستگاه اتوآنالایزر از مکانی که دور از نور مستقیم خورشید و منبع گرما است استفاده کنید.
• جهت کالیبراسیون، نگهداری و همچنین خدمات تنظیمی از دستورالعمل های شرکت سازنده پیروی کنید.
• در صورت ریخته شدن هر نوع مایعی به روی دستگاه فوراٌ آن را تمیز کنید.
• به صورت چشمی اجزای دستگاه را بررسی نموده و سالم بودن اجزای آن را مطابق استانداردهای شرکت سازنده تأیید کنید.
• لامپ ها و فیوزهای از کار افتاده را مطابق دستورالعمل های شرکت سازنده تعویض نمایید.
• سطوح خرجی دستگاه را در صورت آلودگی می توانید به کمک یک پارچه آغشته به شوینده های ضعیف نظافت کنید.
• موارد ایمنی کار با دستگاه را رعایت نمایید.

مزایای به کارگیری این سیستم ها در آزمایشگاه عبارتند از:

1)      افزایش سرعت و حجم کاری

2)      کاهش خطاهای انسانی

3)       افزایش دقت و صحت نتایج

4)       صرفه جویی در مصرف نمونه و معرف ها

5)      دقت در تکرار آزمایش (تکرار پذیر بودن آزمایش)

6)       کاهش هزینه های جانبی و کاهش پرسنل در آزمایشگاه

تقسیم بندی اتوآنالایزرهای بیوشیمی براساس روش قرائت تست ها

• Batch Analyzer

در این اتوآنالایزر قرائت به صورت تست به تست انجام شده و نتایج نیز به همین صورت نشان داده می شود. سرعت قرائت تست ها در این نوع آنالایزرها بین ۴۰ الی ۸۰ تست در ساعت است.

• Multibatch Analyzer

در این اتوآنالایزرها قرائت در حالت عادی به صورت تست به تست انجام می شود، ولی امکان تعریف اجرای چند تست مختلف برای یک نمونه و به صورت متوالی نیز وجود دارد که در این صورت باید از قسمت اورژانس یا برنامه Stat دستگاه استفاده کرد. همچنین در این اتوآنالایزرها دستیابی به نتایج به هردو صورت یعنی تست به تست یا بیمار به بیمار امکان پذیر است. سرعت این اتوآنالایزرها معمولا بین ۸۰ الی ۲۴۰ تست در ساعت است.

• Random Access Analyzer

در این اتوآنالایزرها می توان در هر زمان و برای نمونه، تست مورد نظر را انتخاب و اجرا کرد. حال آنکه رعایت هیچ گونه ترتیبی اجباری نیست. سرعت این اتوآنالایزرها بین ۱۰۰ الی ۶۰۰ تست در ساعت است.