عملکرد و مشکلات دستگاه سل کانتر

عملکرد و مشکلات دستگاه سل کانتر

دستگاه سل کانتر (Cell Counter) یا هماتولوژی آنالایزر (Hematology Analyzer) یکی از تجهیزات بسیار مهم در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی است که برای شمارش و اندازه‌گیری سلول‌های خونی به کار می‌رود.

در ادامه، توضیح کامل و ساده‌ای از عملکرد و اجزای آن آورده‌ام ????

◇ کاربرد اصلی سل کانتر :

سل کانتر برای انجام آزمایش CBC (Complete Blood Count) استفاده می‌شود، که یکی از پرکاربردترین تست‌های خون است. این آزمایش اطلاعات حیاتی در مورد وضعیت سیستم خونساز بدن ارائه می‌دهد، از جمله:

○تعداد گلبول‌های قرمز (RBC)

○ تعداد گلبول‌های سفید (WBC)

○ تعداد پلاکت‌ها (PLT)

○ میزان هموگلوبین (Hb)

○ هماتوکریت (Hct)

○ اندیس‌های گلبول قرمز (MCV, MCH, MCHC)

○ در برخی مدل‌ها، شمارش تفکیکی WBC (مثل نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت، ائوزینوفیل، بازوفیل)

 نحوه عملکرد دستگاه سل کانتر :

سل کانترها معمولاً با یکی از دو روش زیر کار می‌کنند:

روش الکتریکی (Impedance Method):

▪︎ خون از میان روزنه‌ای باریک عبور داده می‌شود.

▪︎ هر سلول باعث تغییر مقاومت الکتریکی می‌شود.

▪︎ بر اساس تغییرات مقاومت، تعداد سلول‌ها و حجم آن‌ها محاسبه می‌گردد.

▪︎ این روش برای شمارش RBC، WBC و PLT به‌کار می‌رود.

روش نوری (Flow Cytometry / Optical Method):

- سلول‌ها از مقابل پرتو لیزر عبور می‌کنند.

- میزان نور پراکنده‌شده یا جذب‌شده توسط هر سلول ثبت می‌شود.

- بر اساس این داده‌ها، نوع و ویژگی‌های سلول‌ها مشخص می‌شود.

- بیشتر در سل کانترهای پیشرفته برای شمارش تفکیکی WBC استفاده می‌شود.

■ اجزای اصلی دستگاه :

▪︎ واحد مکش و رقیق‌سازی نمونه

▪︎ حسگر یا شمارنده سلولی

▪︎ سیستم اپتیکی یا الکتریکی

▪︎ سیستم پردازش داده و نمایشگر

محلول‌ها:

- Diluent (رقیق‌کننده)

- Lyse (همولیزکننده برای تخریب RBC در شمارش WBC)

- Cleaner (محلول شست‌وشو)

■ روند کار در آزمایشگاه :

- خون بیمار با ضدانعقاد EDTA گرفته می‌شود.

- نمونه در دستگاه گذاشته می‌شود.

-دستگاه به طور خودکار نمونه را می‌کشد، رقیق می‌کند، و سلول‌ها را می‌شمارد.

- نتیجه در عرض چند ثانیه روی صفحه نمایش داده و چاپ می‌شود.

■ انواع دستگاه‌های سل کانتر :

سه‌پارامتری (3-Part Differential):

• فقط سه نوع سلول سفید را تفکیک می‌کند: لنفوسیت، مونوسیت، گرانولوسیت.

• ساده‌تر و ارزان‌تر است.

پنج‌پارامتری (5-Part Differential):

• پنج نوع سلول سفید را تفکیک می‌کند.

• دقت بالا و کاربرد بیشتر در بیمارستان‌ها و مراکز تخصصی دارد.

⚠️ نکات نگهداری و کالیبراسیون :

- شست‌وشوی روزانه مسیرها با محلول Cleaner

-کنترل کیفی (QC) با نمونه‌های استاندارد

-تعویض دوره‌ای محلول‌ها و فیلترها

- جلوگیری از خشک شدن یا آلودگی سوزن مکش

موضوع «مشکلات دستگاه سل کانتر و نحوه رفع آن‌ها» برای هر کاربر آزمایشگاه مهم است، چون این دستگاه‌ها بسیار حساس‌اند و توقف عملکردشان می‌تواند کل بخش هماتولوژی را متوقف کند.

در ادامه به‌صورت مرحله‌به‌مرحله مشکلات رایج، دلایل و روش‌های رفع آن‌ها را آورده‌ام ????

⚠️ مشکلات رایج دستگاه سل کانتر و نحوه رفع آن‌ها:

1.  ارور مکش (Aspiration Error / Sample Probe Error) 

علت‌های احتمالی:

گرفتگی سوزن مکش خون (clogged probe)

وجود حباب هوا در مسیر نمونه یا رقیق‌کننده

خرابی پمپ خلأ یا فشار منفی ناکافی

نشت در مسیر مکش (شل بودن اتصالات یا لوله‌ها)

راه‌حل‌ها:

شست‌وشوی مسیر با محلول Cleaner چند مرتبه (Cycle Clean).

استفاده از سوزن پاک‌کن (Probe Cleaner Needle).

بررسی سلامت شلنگ‌ها و اتصالات ورودی.

در صورت تداوم مشکل: بررسی یا تعویض پمپ مکش (Vacuum Pump).

2.  نتایج غیرواقعی یا نوسانی در شمارش سلول‌ها 

علت‌های احتمالی:

گرفتگی جزئی در دریچه شمارنده (Aperture Clog).

آلودگی محلول‌های Diluent یا Lyse.

عدم کالیبراسیون دستگاه.

خطای اپراتور (نمونه لخته‌شده یا رقیق‌سازی نادرست).

راه‌حل‌ها:

اجرای برنامه Back Flush یا Aperture Clean.

تعویض محلول‌ها و استفاده از محلول تازه.

بررسی QC (کنترل کیفی) با مواد استاندارد.

در صورت نیاز، کالیبراسیون مجدد با کمک کارشناس فنی شرکت.

3.  ارور در سیستم فشار یا خلأ (Pressure / Vacuum Error) :

علت‌های احتمالی:

پارگی یا گرفتگی شلنگ خلأ.

خرابی سنسور فشار.

فیلتر مسدود شده.

راه‌حل‌ها:

بررسی مسیر هوای ورودی و خروجی.

تعویض فیلتر هوا یا فیلتر آب موجود در مسیر.

تست سنسور فشار (با مولتی‌متر یا در منوی تست دستگاه).

4.  عدم تشخیص نمونه یا توقف در حین شمارش :

علت‌های احتمالی:

سوزن مکش آلوده به خون خشک‌شده.

خطا در سنسور سطح نمونه.

مشکل در موتور حرکتی سوزن.

راه‌حل‌ها:

تمیز کردن سوزن با الکل ایزوپروپیل یا محلول ویژه.

بررسی مکانیزم حرکتی (Stepper Motor).

در صورت لزوم، کالیبره‌کردن مجدد موقعیت سوزن (از منوی تنظیمات).

5.  ارور مربوط به محلول‌ها (Reagent Empty / Reagent Error) 

علت‌های احتمالی:

اتمام یکی از محلول‌ها (Diluent، Lyse، Cleaner).

نشت هوا از شلنگ ورودی محلول.

تشخیص اشتباه توسط سنسور سطح.

راه‌حل‌ها:

بررسی سطح محلول‌ها و تعویض در صورت نیاز.

مطمئن شوید شلنگ‌ها کاملاً در بطری قرار گرفته‌اند.

در صورت تکرار خطا، مسیر حسگرها و اتصالات را چک کنید.

6.  تجمع حباب در مسیر مایع :

علت‌های احتمالی:

هوای باقیمانده در مسیر پس از تعویض بطری‌ها.

نشتی از درپوش بطری یا شلنگ‌ها.

راه‌حل‌ها:

اجرای برنامه Prime یا Flush برای پر شدن مسیر با محلول.

محکم کردن اتصالات و درپوش‌ها.

7.  مشکلات نرم‌افزاری یا هنگ کردن دستگاه :

علت‌های احتمالی:

اختلال در سیستم عامل دستگاه (Firmware).

خرابی در حافظه یا برد اصلی.

راه‌حل‌ها:

ری‌استارت نرم‌افزاری (Soft Restart).

در صورت عدم رفع، Backup گرفتن از دیتا و تماس با نمایندگی برای Update یا تعمیر برد.

 نکات مهم نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) 

شست‌وشوی مسیرها با محلول Cleaner در پایان هر شیفت کاری.

انجام QC روزانه برای بررسی صحت عملکرد.

تعویض محلول‌ها طبق تاریخ انقضا.

تمیز نگه داشتن محل قرارگیری نمونه‌ها و سوزن مکش.

انجام سرویس دوره‌ای توسط تکنسین مجاز (هر ۳ تا ۶ ماه).

دوره آموزش تعمیر تجهیزات پزشکی

آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات بیمارستانی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات دندانپزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات آزمایشگاهی

گروه سهند اولین مرکز آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی در ایران

@sahandbme