بررسی ساختار و عملکرد دستگاه شاک ویو و مشکلات و نگهداشت آن

بررسی ساختار و عملکرد دستگاه شاک ویو و مشکلات و نگهداشت آن

دستگاه شاک ویو (Shock Wave Therapy) یکی از ابزارهای مهم در فیزیوتراپی مدرن است که برای درمان بسیاری از دردهای عضلانی، تاندونی و اسکلتی استفاده می‌شود. در ادامه توضیح می‌دهم که این دستگاه چیست، چگونه کار می‌کند و در چه مواردی کاربرد دارد 

○️ تعریف دستگاه شاک ویو

دستگاه شاک ویو امواج صوتی پرانرژی (نه الکتریکی) را به ناحیه‌ای از بدن ارسال می‌کند. این امواج، در عمق بافت نفوذ کرده و باعث ایجاد تحریک مکانیکی و بیولوژیکی در بافت‌های آسیب‌دیده می‌شوند.

نتیجهٔ این تحریک، افزایش جریان خون، ترمیم بافت، کاهش التهاب و درد است. 

○ مکانیسم عملکرد

وقتی موج شوک به ناحیه آسیب‌دیده می‌رسد:

• رسوبات کلسیمی (مثلاً در تاندون شانه) خرد می‌شوند.

• جریان خون موضعی افزایش می‌یابد → اکسیژن و مواد غذایی بیشتری به بافت می‌رسد.

• سلول‌های ترمیم‌کننده مثل فیبروبلاست‌ها و سلول‌های بنیادی فعال می‌شوند.

• سیستم عصبی تحریک می‌شود و حساسیت درد کاهش می‌یابد (اثر ضددرد). 

○ کاربردهای رایج شاک ویو

در فیزیوتراپی، این دستگاه معمولاً برای درمان مشکلات مزمن و مقاوم به درمان‌های معمولی استفاده می‌شود، از جمله:

• فاشئیت کف پا (Plantar Fasciitis)

• آرنج تنیس‌بازها (Tennis Elbow)

• درد شانه و کلسیفیک تاندینیت (Calcific Tendinitis)

• تاندونیت آشیل (Achilles Tendinopathy)

• درد زانو (Patellar Tendinopathy)

• درد لگن و سیاتیک ناشی از نقاط ماشه‌ای عضلانی (Trigger Points) 

○ انواع شاک ویو

دو نوع اصلی دستگاه وجود دارد:

• شاک ویو شعاعی (Radial Shock Wave):

• انرژی کمتر، پخش‌تر

• برای عضلات و نواحی سطحی مناسب است.

• شاک ویو فوکوس (Focused Shock Wave):

• انرژی متمرکز و نفوذی‌تر

• برای تاندون‌ها و بافت‌های عمیق‌تر استفاده می‌شود.

⚠️ موارد منع استفاده

در بعضی موارد نباید از شاک ویو استفاده شود، مثل:

• وجود عفونت فعال یا زخم در محل درمان

• بارداری (در نواحی شکم یا لگن)

• بیماران با اختلالات خونریزی یا مصرف داروهای ضدانعقاد

• وجود تومور یا ایمپلنت فلزی در محل درمان 

○ تعداد جلسات و احساس بیمار

• معمولاً ۳ تا ۶ جلسه (هفته‌ای ۱ بار) انجام می‌شود.

• هر جلسه حدود ۵ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.

• ممکن است در حین درمان کمی احساس درد یا کوفتگی وجود داشته باشد، اما معمولاً قابل تحمل است.

در ادامه توضیحات مربوط به ساختار، مشکلات رایج، رفع مشکلات و نگهداشت دستگاه شاک ویو فیزیوتراپی را به‌صورت کاملاً متنی و پیوسته (بدون جدول) برایت نوشتم تا بتوانی آن را به‌عنوان یک متن آموزشی یا گزارش فنی استفاده کنی 

□ ساختار دستگاه شاک ویو فیزیوتراپی

دستگاه شاک ویو از چند بخش اصلی تشکیل شده است. 

• مهم‌ترین بخش آن واحد تولید موج یا ژنراتور است که امواج شوک را تولید می‌کند. این واحد بسته به نوع دستگاه، می‌تواند پنوماتیکی، الکترومغناطیسی یا الکتروهیدرولیکی باشد.

در نوع پنوماتیکی، انرژی با استفاده از فشار هوای فشرده ایجاد می‌شود و در انواع دیگر، از میدان مغناطیسی یا تخلیه الکتریکی برای تولید موج استفاده می‌گردد. 

• بخش دوم، هندپیس (Handpiece) است که اپراتور آن را روی بدن بیمار قرار می‌دهد. در داخل هندپیس، قطعه‌ای به نام پرتابگر (Projectile) وجود دارد که با نیروی هوای فشرده یا میدان مغناطیسی به جلو رانده می‌شود و به هد یا اپلیکاتور برخورد می‌کند. این ضربه، موج شوک را ایجاد کرده و از طریق سطح تماس به بدن بیمار منتقل می‌کند. 

• در دستگاه یک سیستم کنترل و نمایشگر دیجیتال وجود دارد که برای تنظیم پارامترهایی مانند شدت انرژی، فرکانس امواج و تعداد شات‌ها استفاده می‌شود. این بخش معمولاً دارای شمارنده شات‌ها، تنظیمات برنامه درمانی و سیستم هشداردهنده خطا است. 

• در مدل‌های پنوماتیکی، بخش کمپرسور هوا نیز نقش مهمی دارد. کمپرسور وظیفه دارد هوا را تا فشار مشخصی (معمولاً بین ۲ تا ۴ بار) فشرده کرده و آن را از طریق شیلنگ به هندپیس برساند. برخی مدل‌ها دارای سیستم خنک‌کننده داخلی یا فن هستند تا در حین کار، از داغ شدن بیش از حد دستگاه جلوگیری کنند.

⚠️ مشکلات رایج دستگاه شاک ویو

در طول استفاده مداوم، دستگاه شاک ویو ممکن است دچار مشکلات عملکردی شود. 

▪︎ یکی از شایع‌ترین مشکلات، کاهش قدرت ضربه یا انرژی خروجی است. این اتفاق معمولاً به‌دلیل فرسودگی هد یا آلودگی داخلی هندپیس رخ می‌دهد. در چنین شرایطی لازم است هد تمیز یا تعویض شود.

گاهی دستگاه هیچ موجی تولید نمی‌کند.

این مشکل می‌تواند ناشی از خرابی کمپرسور، پایین بودن فشار هوا، گیر کردن پرتابگر یا قطع ارتباط بین هندپیس و واحد اصلی باشد.

در این حالت باید ابتدا فشار هوا و اتصالات بررسی شود و در صورت لزوم هندپیس باز و سرویس گردد. 

▪︎ مشکل دیگر، گرم شدن بیش از حد هندپیس است که معمولاً به‌دلیل کار مداوم بدون استراحت ایجاد می‌شود. در این مواقع، باید دستگاه را خاموش کرده و اجازه داد چند دقیقه خنک شود.

اگر مشکل ادامه داشت، ممکن است سیستم خنک‌کننده یا فن نیاز به تعمیر داشته باشد.

▪︎در برخی موارد نیز صدای غیرعادی یا لرزش زیاد از هندپیس شنیده می‌شود. این حالت ممکن است به علت خرابی فنر داخلی یا پرتابگر باشد و معمولاً لازم است توسط تکنسین مجاز سرویس شود. 

▪︎ همچنین اگر دستگاه در صفحه‌نمایش پیام خطا یا توقف ناگهانی نشان دهد، ممکن است علت آن نوسان برق یا خطای نرم‌افزاری باشد که در این صورت ریست یا به‌روزرسانی نرم‌افزار پیشنهاد می‌شود.

■ رفع مشکلات

برای رفع مشکلات دستگاه، ابتدا باید از بررسی موارد ساده‌تر شروع کرد. 

□ در صورتی که دستگاه کار نمی‌کند، 

- ابتدا باید از اتصال برق مطمئن شد و فیوز بررسی گردد. 

- سپس اتصال هندپیس به دستگاه و فشار هوای خروجی کمپرسور کنترل شود. 

- اگر دستگاه همچنان کار نکرد، بهتر است شمارنده شات‌ها بررسی شود، زیرا در بعضی مدل‌ها پس از رسیدن به تعداد مشخصی از شات‌ها، دستگاه به‌صورت خودکار متوقف می‌شود تا سرویس انجام شود. 

□ در صورتی که قدرت امواج کاهش یافته باشد، 

- ابتدا هندپیس تمیز شود و از سلامت هد اطمینان حاصل گردد. 

- اگر همچنان انرژی کم است، باید پرتابگر یا فنر داخلی تعویض شود. 

- در مواردی که خطای نرم‌افزاری روی صفحه ظاهر می‌شود، ریست کردن دستگاه از منوی تنظیمات یا قطع و وصل برق معمولاً مشکل را حل می‌کند.

● نگهداشت و سرویس پیشگیرانه

برای افزایش عمر مفید دستگاه شاک ویو و جلوگیری از خرابی، انجام سرویس‌های دوره‌ای ضروری است. 

- پس از هر نوبت استفاده، باید سطح هد و بدنه دستگاه با دستمال نرم و الکل ۷۰ درصد تمیز شود تا چربی و ژل باقی‌مانده پاک گردد. 

- همچنین نباید دستگاه برای مدت طولانی (بیش از دو تا سه هزار شات) بدون استراحت کار کند، زیرا این امر موجب گرم شدن و آسیب به هندپیس می‌شود.

- به‌صورت هفتگی باید مخزن کمپرسور (در مدل‌های پنوماتیک) تخلیه شود تا رطوبت جمع‌شده در آن تخلیه گردد. 

- صدای دستگاه و عملکرد فن نیز باید بررسی شود تا هرگونه تغییر در عملکرد زود تشخیص داده شود.

- به‌صورت دوره‌ای، بهتر است هندپیس توسط نمایندگی مجاز سرویس و قطعات داخلی مثل پرتابگر، فنر و هد بررسی و در صورت نیاز تعویض شود. 

- همچنین انرژی خروجی دستگاه باید با دستگاه کالیبراسیون مخصوص تست شود تا از دقت عملکرد اطمینان حاصل گردد.

- برای جلوگیری از آسیب ناشی از نوسانات برق، استفاده از استابلایزر یا UPS توصیه می‌شود. دستگاه باید در محیطی با دمای معتدل (بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود و از رطوبت و گرد و غبار دور بماند. 

☆ جمع‌بندی

دستگاه شاک ویو فیزیوتراپی ابزاری پیشرفته و حساس است که عملکرد صحیح آن به نگهداری دقیق و استفاده‌ی اصولی بستگی دارد. بیشتر مشکلات این دستگاه ناشی از کار طولانی بدون استراحت، عدم سرویس منظم و آلودگی داخلی هندپیس است. با تمیز کردن منظم، کنترل فشار هوا، انجام سرویس‌های دوره‌ای و استفاده از ولتاژ پایدار، می‌توان از بروز اغلب خرابی‌ها جلوگیری کرد و عمر مفید دستگاه را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داد.

دوره آموزش تعمیر تجهیزات پزشکی

آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات بیمارستانی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات دندانپزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات آزمایشگاهی

گروه سهند اولین مرکز آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی در ایران

@sahandbme