تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی در تصویربرداری، عوارض و کاربردها

سی تی اسکن (CT scan) و ام آر آی (MRI) هر دو برای تصویربرداری از بدن به کار می‌روند. بزرگ‌ترین تفاوت این دو اسکن در منشا تصویربرداری آن‌ها است به گونه‌ای که در سی تی اسکن از اشعه ایکس و در ام آر آی از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر استفاده می‌شود. با اینکه هر دو روش کم خطر هستند اما با توجه به شرایط بیمار، ممکن است یکی از آن‌ها گزینه بهتری برای تصویربرداری تشخیصی باشد.

سی تی اسکن چیست و چگونه انجام می شود؟

در سی تی اسکن اشعه‌ ایکس به همراه یک سیستم کامپیوتری تصاویری از اندام‌ها، استخوان‌ها و سایر بافت‌های بدن ایجاد می‌کند. سی ‎تی اسکن اطلاعات دقیق‌تری از جزئیات اندام‌ها و بافت‌ها را نسبت به تصاویر رادیولوژی معمولی نشان می‌دهد. تمامی قسمت‌های بدن قابلیت تصویربرداری با سی ‏تی اسکن را دارند اما به طور کلی در سی ‎تی اسکن، بافت‌های سخت مانند استخوان با جزئیات بسیار دقیق‌تری نسبت به ‎تصویربرداری‌های رادیولوژی معمولی نمایش داده می‌شوند. در مورد بافت‏‌های نرم نیز تصاویر خوبی از طریق سی ‌تی اسکن فراهم می‌شود اما کیفیت آن‌ها از تصاویر ام آر آی پایین‌تر است.

سی تی اسکن و کاربرد آن در تشخیص بیماری ها

 بررسی دردهایی با منبع ناشناخته
 تمایز بین سکته مغزی ایسکمیک و خونریزی مغزی
 برخی صدمات ظریف ناشی از شکستگی استخوان‌ها 
 ارزیابی ضربات وارد شده به سر به خصوص در تروما صورت
 تشخیص دردهای شکمی یا لگنی، روده کوچک، کولون و سایر اندام‌های داخل بدن

به طور کلی در مواردی نظیر شکستگی‌های استخوانی، تومورها، مانیتورینگ سرطان و بررسی خونریزی داخلی از سی تی اسکن استفاده می‌شود.

ام آر آی چیست و چگونه انجام می شود؟

در ام آر آی بر خلاف سی تی اسکن از پرتودهی خبری نیست بلکه تصاویر به واسطه یک میدان مغناطیسی بسیار قوی و امواج رادیویی از اندام‌ها و بافت‌های بدن ایجاد می‌شوند. این تصاویر از کیفیت بسیار بالایی برخوردارند و افتراق بین بافت نرمال و غیر نرمال را به خوبی نمایان می‌کنند.

ام آر ای نسبت به سی تی اسکن اطلاعات دقیق‌تری در مورد اندام‌های داخلی (بافت‌های نرم) مانند مغز، رباط‌ها، سیستم تولید مثل و سایر سیستم‌های اندام ارائه می‌دهد. به عنوان مثال تصاویر ام آر آی نسبت به سی تی اسکن، تصاویری با جزئیات بیشتر از ستون فقرات کمری برای تشخیص بیرون‌زدگی دیسک ارائه می‌‏دهند.

ام آر آی و کاربرد آن در تشخیص بیماری ها 

 ناهنجاری‌های مغز و نخاع
 انواع مشکلات قلبی پیچیده
 تومورها، پوش نوارها و سایر ناهنجاری‌ها
 ناهنجاری‌های مشکوک رحم در زنان نابارور
 بیماری‌های کبدی و سایر اندام‌های شکمی
 جراحت‌ها و ناهنجاری‌های مفاصل مانند زانو و کمر
 غربالگری سرطان سینه در زنانی که ریسک بالایی از بروز سرطان دارند
 ارزیابی درد لگن در زنانی که دارای فیبروئیدها و یا اندومتروزیس هستند

تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی در زمان تصویربرداری

هر دو اسکن MRI و CT می‌توانند ساختار داخلی بدن را مشاهده کنند. با این حال، اسکن CT سریع‌تر است و کمتر از 5 دقیقه طول می‌کشد و می‌تواند تصاویری از بافت‌ها، اندام‌ها و ساختار اسکلتی ارائه دهد. در صورتیکه ام آر آی معمولا بیش از 15 دقیقه طول می‌کشد. ام آر آی حساسیت بالایی در تشخیص بافت‌های غیرطبیعی در بدن دارد و جزئیات بیشتری را در تصاویر خود به نمایش می‌گذارد.

به طور کلی سی تی اسکن بیشتر از ام آر آی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از دلایل آن تصویربرداری از بدن در مدت زمان کمتر است که در مواقع اورژانسی اهمیت زیادی دارد و دلیل دیگر آن هزینه پایین‌تر سی تی اسکن نسبت به ام آر آی است.
تفاوت اساسی سی تی اسکن و ام آر ای در منشا تصویربرداری آن‏ها است به گونه‌ای که در اسکن‌های CT از اشعه ایکس استفاده می‌شود و در تصویربرداری با  MRI از امواج رادیویی و مگنت استفاده می‌شود.

هر دو روش سی تی اسکن و ام آر آی غیرتهاجمی و بدون درد هستند با این تفاوت که تصویربرداری با ام آر آی صدای بیشتری دارد و زمان بیشتری نیز طول می‌کشد.

تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی در خطرات ناشی از تصویربرداری

هر دو روش سی تی اسکن و ام آر آی خطراتی دارند که این خطرات بر اساس نوع تصویربرداری و هم‌چنین نحوه انجام تصویربرداری بروز می‌کنند:

خطرات ناشی از سی تی اسکن

 دریافت مقداری از دز تشعشع
 آسیب به نوزاد در زمان بارداری
 واكنش بالقوه به استفاده از رنگ‌ها

خطرات ناشی از ام آر آی

 احتمال ایجاد ترس از فضاهای بسته
 افزایش دمای بدن در زمان طولانی اسکن
 احتمال واکنش فلزات در اثر میدان مغناطیسی
 محدودیت در اسکن بیماران دارای ایمپلنت‌های فلزی
 احتمال ایجاد مشکلات شنوایی در اثر صدای بلند دستگاه

سی تی اسکن بهتر است یا ام آر آی؟

در بیشتر مواقع پزشک بر اساس علائم بیمار نوع اسکن را تعیین می‌کند. در صورتیکه پزشک به تصویری با جزئیات دقیق از بافت نرم، رباط‌ها یا اندام‌ها نیاز داشته باشد معمولا اسکن ام آر آی درخواست می‌کند. در مواردی مانند: بیرون‌زدگی دیسک، پارگی رباط و مشکلات بافت نرم؛ اسکن ام آر آی، تصاویری با جزئیات دقیق فراهم می‌کند.

در صورتیکه به یک تصویر کلی از بدن بیمار مانند اندام‌های داخلی نیاز باشد و یا بیمار با شکستگی و ضربه به سر مراجعه کند معمولا پزشک سی تی اسکن درخواست می‌کند.

چرا گاهی پس از سی تی اسکن به ام آر آی نیاز است؟

سی تی اسکن در نشان دادن جزئیات تصاویر برای مشکلات بافت نرم محدودیت دارد. به همین دلیل ممکن است پس از دریافت نتیجه اولیه برای تشخیص قطعی ام آر آی درخواست شود. به عنوان مثال زمانی‎که یک حادثه برای یک ورزشکار حرفه‌ای رخ می‌دهد، ممکن است ابتدا یک رادیوگرافی اشعه ایکس یا سی تی اسکن از زانو و قوزک پا به منظور بررسی شکستگی انجام شود. در صورت عدم وجود شکستگی، پزشک به احتمال زیاد دستور خواهد داد تا MRI برای ارزیابی میزان آسیب رباط‌ها و سایر بافت‌های نرم منطقه آسیب ‌دیده، انجام شود. اطلاعات ام آر آی همچنین می‌تواند به تعیین بهترین برنامه درمانی برای آن ورزشکار کمک کند.

محدودیت های تصویربرداری ام آر آی

اسکن MRI نباید روی بیمارانی که دارای گیره‌های آنوریسم (گیره عروق درون مغز) هستند، انجام شود مگر اینکه این کلیپس‌ها برای تصویربرداری ام آر آی ایمن باشند. دلیل این امر قابلیت جدا شدن گیره‌های آنوریسم از عروق مغزی است. در اثر جداشدن گیره در عروق مغز، بیمار ممکن است در اثر خونریزی مغزی بمیرد.

یکی دیگر از مشکلات MRI وجود برخی از ضربان‌سازهای قلبی یا دستگاه‌های ضربان‌ساز در بدن بیمار است. این آهنرباها در اثر میدان مغناطیس دچار نقص عملکرد می‌شوند. هر وسیله فلزی که می‌تواند با یک میدان مغناطیسی در تعامل باشد در ام آر آی ممنوع است. به عنوان مثال: وجود تراشه‌های فلزی در اندام‏‌ها، چشم یا دست و پا ممکن است توسط میدان مغناطیسی کشیده شود که منجر به صدمه به بیمار و گاهی حتی مرگ او نیز می‌شوند.

به طور کلی بیماران دارای ایمپلنت‌های فلزی از قبیل مفصل مصنوعی، کاشتنی فلزی چشم یا گوش، ایمپلنت‌های پمپ دارو، ایمپلنت‌های قلبی و ضربان‌ساز قلبی (پیس میکر)، آی یو دی، چسب‌های رهایش دارو با فویل فلزی، تتوی موقت یا دائم، کلیپس‌های جراحی و ... باید قبل از انجام ام آر آی حتما با پزشک خود مشورت کنند.

محدودیت های تصویربرداری سی تی اسکن

در سی تی اسکن بیمار تحت اشعه ایکس قرار می‌گیرد که مقداری از آن به بدن بیمار جذب می‌شود. با اینکه در سی تی اسکن محدودیت‌های تصویربرداری با ایمپلنت‌های فلزی وجود ندارد، اما تصویربرداری CT در دوران بارداری منع مصرف بیشتری دارد.