بررسی سنسور اکسیژن دستگاه ونتیلاتور و مشکلات و نگهداری آن
سنسور اکسیژن در دستگاه ونتیلاتور
سنسور اکسیژن یکی از قطعات بسیار مهم در دستگاه ونتیلاتور است که هدف آن اندازهگیری دقیق میزان اکسیژنی که به بیمار تحویل داده میشود میباشد. این سنسور مقدار اکسیژن موجود در مخلوط هوای تنفسی را بهصورت درصد مشخص کرده و دستگاه آن را بهعنوان FiO₂ روی صفحه نمایش نشان میدهد. از آنجاییکه بیماران وابسته به ونتیلاتور ممکن است به تنظیمات دقیق اکسیژن نیاز داشته باشند، عملکرد درست این سنسور نقش حیاتی در ایمنی و درمان بیمار دارد.
این سنسور معمولاً در مسیر جریان گاز تنفسی قرار میگیرد و با توجه به نوع تکنولوژی خود، تغییرات غلظت اکسیژن را به تغییرات الکتریکی تبدیل کرده و به مدار الکترونیکی ونتیلاتور ارسال میکند. رایجترین نوع سنسور اکسیژن در ونتیلاتورها، سنسورهای الکتروشیمیایی یا گالوانیک هستند. این سنسورها دارای یک سلول شیمیایی داخلی میباشند که هنگام تماس با اکسیژن واکنش نشان داده و جریان الکتریکی تولید میکند. هرچه مقدار اکسیژن بیشتر باشد، شدت جریان تولیدشده نیز افزایش مییابد و دستگاه از این مقدار برای محاسبه و نمایش FiO₂ استفاده میکند.
سنسورهای گالوانیک جزو تجهیزات مصرفی محسوب میشوند، زیرا واکنش شیمیایی داخلی بهمرور زمان ماده فعال را مصرف میکند و در نهایت سنسور عمر مشخصی دارد و باید تعویض شود. این سنسورها حتی در حالت عدم استفاده نیز بهمرور تخلیه میشوند و به همین دلیل تاریخ تولید آنها اهمیت دارد.
در کنار این نوع، سنسورهای دیگری مانند پارامگنتیک و اولتراسونیک نیز در برخی مدلهای پیشرفته وجود دارند که دقت و طول عمر بالاتری داشته اما قیمت بیشتری دارند و بیشتر در ونتیلاتورهای High-End دیده میشوند.
در نهایت، اهمیت اصلی سنسور اکسیژن در این است که اگر نتواند مقدار دقیق اکسیژن را گزارش کند، ممکن است بیمار اکسیژن کمتر از نیاز یا بیشتر از حد مجاز دریافت کند، که هر دو وضعیت میتوانند بهسرعت خطرناک و تهدیدکنندهی زندگی شوند. بنابراین سلامت و عملکرد صحیح این سنسور، جزو عوامل کلیدی در کارکرد ایمن ونتیلاتور محسوب میشود.
⚠️ مشکلات سنسور اکسیژن ونتیلاتور:
از آنجاییکه سنسور اکسیژن در ونتیلاتور یک قطعه مصرفی و حساس است، پس از مدتی دچار افت عملکرد و مشکلات مختلف میشود. مهمترین مشکلی که برای این سنسور رخ میدهد، کاهش دقت اندازهگیری است.
این اتفاق باعث میشود که عدد FiO₂ نمایشدادهشده با مقدار واقعی متفاوت باشد و دستگاه بر اساس اطلاعات اشتباه آلارم فعال کند یا تنظیمات نادرست انجام دهد.
یکی از نشانههای مهم در خرابی سنسور، کند شدن زمان پاسخدهی است. یعنی وقتی مقدار اکسیژن تنظیمشده تغییر میکند، سنسور دیر متوجه این تغییر شده و اعداد را با تأخیر نشان میدهد. این موضوع بهویژه برای بیماران حساس میتواند بسیار خطرناک باشد.
مشکل دیگری که در سنسورهای گالوانیک شایع است، عدم پایداری در کالیبراسیون است. گاهی سنسور هنگام کالیبراسیون، مقدار صحیح را قبول نمیکند یا پس از چند دقیقه از حد صحیح خارج میشود. این موضوع معمولاً نشاندهنده این است که سنسور نزدیک پایان عمر خود است.
عوامل محیطی مانند رطوبت زیاد در مسیر گاز تنفسی نیز موجب خرابی سریعتر سنسور میشوند. وقتی بخار آب یا قطرات رطوبت وارد سنسور شوند، عملکرد شیمیایی داخلی مختل شده و سنسور شروع به خطاهای ناپایدار میکند. همچنین تماس با مواد ضدعفونیکننده قوی، ضربات مکانیکی یا حتی قطع و وصل شدن کانکتور سنسور میتواند مشکلساز شود.
از علائم شایع خرابی سنسور میتوان به مواردی مثل آلارم Sensor Fail، Sensor Disconnected، Low O₂ ، High O₂ یا تغییرات غیرعادی و نوسانی در مقدار FiO₂ اشاره کرد.
در بسیاری از موارد، کاربران ابتدا تصور میکنند مشکل از منبع اکسیژن یا تنظیمات است، اما منبع اصلی، خود سنسور است که توانایی اندازهگیری دقیق را از دست داده است.
نکته بسیار مهم این است که سنسورهای الکتروشیمیایی قابل تعمیر نیستند. اگر مواد داخلی آنها تخلیه یا سلول آسیب ببیند، تنها راه حل، تعویض کامل سنسور است. تأخیر در تعویض سنسور نه تنها باعث ایجاد آلارمهای مداوم و اختلال در دستگاه میشود، بلکه میتواند بیمار را در معرض خطر تنفسی قرار دهد.
بهطور خلاصه، هر زمان سنسور اکسیژن دیگر نتواند کالیبراسیون را پایدار نگه دارد، دقیق گزارش نکند یا بهموقع واکنش نشان ندهد، نشانه آشکار این است که برای ادامه استفاده ایمن باید تعویض شود.
■ نگهداری سنسور اکسیژن ونتیلاتور:
سنسور اکسیژن ونتیلاتور یک قطعه بسیار حساس و مصرفی است و مراقبت صحیح از آن میتواند عمرش را افزایش داده و دقت عملکرد آن را حفظ کند.
مهمترین نکته در نگهداری این سنسور، جلوگیری از تماس با رطوبت و بخار آب است؛ زیرا رطوبت وارد ساختار داخلی آن شده و باعث اختلال در واکنش شیمیایی و تخریب سلول سنسور میشود. این اختلال معمولاً با ناپایداری مقدار FiO₂ یا آلارمهای مکرر سنسور خود را نشان میدهد.
در صورتی که ونتیلاتور برای مدت طولانی مورد استفاده قرار نمیگیرد، بهتر است سنسور را از دستگاه جدا کرده و در بستهبندی مخصوص خود نگهداری کنید.
علت این کار این است که سنسورهای الکتروشیمیایی حتی در صورت عدم استفاده نیز بهمرور مصرف و ضعیف میشوند و جدا نگهداشتن آنها در محیط خشک و کنترلشده باعث میشود عمر مصرفیشان سریعتر به پایان نرسد.
هنگام تمیز کردن دستگاه، باید دقت شود که سنسور با مواد ضدعفونیکننده قوی، الکل غلیظ یا مواد خورنده تماس نداشته باشد، زیرا این مواد میتوانند به محفظه و سلول سنسور آسیب وارد کنند. همچنین ضربه یا فشار روی سنسور ممکن است باعث تغییر در ساختار داخلی و بروز خطاهای عملکردی شود.
یکی از اصول مهم نگهداری، انجام کالیبراسیون دورهای است. کالیبراسیون کمک میکند تا اگر سنسور در تنظیمات صحیح قرار ندارد، به محدوده دقیق بازگردد.
اگر در هنگام کالیبراسیون، مقدار اکسیژن بهدرستی تثبیت نشود یا سنسور مدام از حد صحیح خارج شود، این حالت نشاندهنده نزدیکشدن سنسور به پایان عمر مفید یا بروز خرابی است.
○ نکته دیگری که باید رعایت شود، عدم قرارگیری سنسور در معرض گازهای استریلکننده مانند اتیلناکساید یا فرمالین است. این گازها میتوانند به مواد شیمیایی و غشای داخلی سنسور آسیب رسانده و باعث خرابی سریعتر شوند.
کاربران باید مرتباً عملکرد سنسور را با مقدار واقعی اکسیژن تنظیمشده مقایسه کنند و در صورت مشاهده اختلاف یا آلارمهای غیرطبیعی، وضعیت سنسور بررسی شود. بهمحض مشاهده نشانههایی مانند کندی واکنش، ناپایداری نمایش، خطاهای مکرر یا عدم قبول کالیبراسیون، باید سنسور برای جلوگیری از خطرات تنفسی تعویض شود.
■ در نهایت، توجه به این نکته ضروری است که سنسور اکسیژن مستقیماً به ایمنی بیمار مرتبط است و نگهداری مناسب از آن، نه تنها از خرابی دستگاه جلوگیری میکند، بلکه از بروز خطر برای بیمار نیز پیشگیری خواهد کرد.
● جمعبندی نهایی سه بخش
• سنسور اکسیژن، درصد اکسیژن تحویلی به بیمار را اندازهگیری کرده و حیاتیترین نقش را در ایمنی دارد.
• مشکلات آن معمولاً شامل کاهش دقت، کند شدن، عدم کالیبراسیون و آلارمهای مربوط به سنسور است.
• نگهداری درست شامل جلوگیری از رطوبت، ضربه، تماس با مواد شیمیایی و انجام کالیبراسیون دورهای است.
دوره آموزش تعمیر تجهیزات پزشکی
آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی
دوره آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی
دوره آموزش تعمیرات تجهیزات بیمارستانی
دوره آموزش تعمیرات تجهیزات دندانپزشکی
دوره آموزش تعمیرات تجهیزات آزمایشگاهی
گروه سهند اولین مرکز آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی در ایران
@sahandbme
