اجزا، ساختار، مشکلات رایج + راه‌حل، و نکات نگهداشت

☜دستگاه سل کانتر (CBC Analyzer)

اجزا، ساختار دستگاه سل کانتر ،مشکلات رایج و  راه‌حل آن با نکات نگهداشت

در ادامه، یک توضیح جامع و کاربردی از دستگاه سل کانتر (CBC Analyzer) شامل اجزا، ساختار، مشکلات رایج و راه‌حل‌ها، و نکات نگهداشت (Maintenance) ارائه می‌کنم. متن به زبان ساده و مناسب استفاده در کارگاه یا آموزش فنی آزمایشگاهی نوشته شده است. 

 اجزای اصلی دستگاه سل کانتر

سل کانترها با وجود تفاوت مدل‌ها، معمولاً اجزای مشترکی دارند:

الف) واحد مکش و انتقال نمونه

• پراب (Probe) یا سوزن مکنده

• پمپ‌های خلأ یا پریستالتیک

• مسیرهای انتقال مایع

ب) محفظه اندازه‌گیری (Counting Chamber)

• اتاقک شمارش سلولی

• لوله‌ها و دریچه‌های ورود/خروج

• معمولاً مبتنی بر روش Impedance یا Flow Cytometry

ج) سیستم رقیق‌سازی (Dilution System)

• محفظه رقیق‌کننده

• پمپ‌های اندازه‌گیری (Shear Valve / Syringe Pump)

د) سیستم معرف‌ها (Reagents)

• Diluent (رقیق‌کننده)

• Lyse (لایزکننده گلبول قرمز)

• Cleaner / Rinse (تمیزکننده مسیر)

هـ) ماژول اندازه‌گیری

• شمارش سلول‌ها (WBC, RBC, PLT)

• اندازه‌گیری Hb با فتومتری

• محاسبات اندیس‌ها (MCV, MCHC, RDW و …)

و) واحد الکترونیک و سیستم کنترل

• بردهای الکترونیک

• سنسورها

• نمایشگر و نرم‌افزار (Interface)

ز) قسمت مدیریت پسماند

• بطری Waste

• مسیرهای تخلیه

☜ ساختار و اساس کار سل کانتر:

الف) روش Impedance (شایع‌ترین)

• سلول‌ها هنگام عبور از روزنه کوچک بین دو الکترود، باعث تغییر مقاومت الکتریکی می‌شوند.

• هر پالس = یک سلول

• دامنه پالس = حجم سلول → تعیین MCV, PDW, RDW

ب) سنجش Hb

• پس از لیز RBC، هموگلوبین آزاد شده و با معرف واکنش می‌دهد.

• شدت نور در طول موج مشخص (معمولاً 540 nm) اندازه‌گیری می‌شود.

ج) تحلیل WBC

• سلول‌های سفید پس از لیز RBC معبر شمارش را عبور می‌کنند.

• بسته به مدل دستگاه:

• Impedance

• Flow Cytometry با لیزر

• Scatter Light

☜ مشکلات رایج دستگاه سل کانتر و راه‌حل‌ها

1) خطای Clotting (وجود لخته خون)

علت‌ها:

• نمونه به‌خوبی مخلوط نشده

• حضور لخته در لوله

راه‌حل:

• بررسی میکروسکوپی

• تکرار نمونه یا درخواست نمونه جدید

• شست‌وشوی مسیرها با Rinse و Cleaner 

2) مسدود شدن پراب (Probe Clogging)

علت‌ها:

• لخته خون

• رسوب پروتئین

• کشیده شدن کیتوسل یا ژل سرم

راه‌حل:

• استفاده از Cleaning قوی (Probe Cleaner)

• Backwash/Prime

• در صورت مسدودیت شدید: استفاده از سیم‌پراب مخصوص 

3) خطای Dilution Error یا Volume Error

علت‌ها:

• خرابی پمپ سرنگی

• نشتی شلنگ‌ها

• شیر (Valve) عملکرد ناقص دارد

راه‌حل:

• بررسی نشتی‌ها

• کالیبراسیون پمپ

• تعویض اورینگ‌ها و سلونوئید ولو 

4) خطای Hb Low/High غیرواقعی

علت‌ها:

• چسبیدن حباب در کووت Hb

• کثیف بودن کووت

• اتمام معرف لایز

راه‌حل:

• شست‌وشوی کووت

• تمیز کردن لوپ اپتیک

• بررسی تاریخ مصرف و سطح معرف‌ها 

5) نوسان شدید در WBC / RBC / PLT

علت‌ها:

• مشکل در لایز

• Contamination

• مسدودیت جزئی روزنه شمارش

راه‌حل:

• انجام 3 مرحله Cleaning

• Prime/Recalibration

• چک مسیرها و فیلترها 

6) خطای Background High (زمینه بالا)

علت‌ها:

• کثیفی مسیر

• وجود آلودگی در reagent

• نشتی هوا

راه‌حل:

• شست‌وشو با 5–10 بار Rinse

• بررسی بطری Diluent

• چسباندن اتصالات شل

☜ نگهداشت و سرویس روزانه، هفتگی و ماهانه

الف) نگهداشت روزانه

• اجرای Rinse / Clean در شروع و پایان کار

• شست‌وشوی پراب بعد از هر 10–15 نمونه

• بررسی سطح معرف‌ها

• اطمینان از نبودن حباب در شیلنگ‌ها

ب) نگهداشت هفتگی:

• اجرای Cleaning قوی (Strong Clean / Hypoclean)

• بررسی نشتی مسیرهای مایع

• پاک‌کردن بیرونی دستگاه و سوزن

ج) نگهداشت ماهانه

• تعویض فیلترها در صورت نیاز

• کالیبراسیون با Control (Low/Normal/High)

• بررسی و تمیزکردن کووت Hb

• تست عملکرد پمپ‌ها و شیرهای سلونوئیدی

د) نکات مهم نگهداشت کلی:

• استفاده از معرف‌های اورجینال و تاریخ‌دار

• عدم استفاده از آب مقطر به‌جای Diluent

• جلوگیری از خشک شدن دستگاه (همیشه مایع داخل مسیر باشد)

• استفاده نکردن از نمونه‌های همولیز، لخته یا قدیمی

• خاموش نکردن ناگهانی دستگاه هنگام انجام سیکل

دوره آموزش تعمیر تجهیزات پزشکی

آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات بیمارستانی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات دندانپزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات آزمایشگاهی

گروه سهند اولین مرکز آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی در ایران

@sahandbme