بررسی ساختار و عملکرد دستگاه کمکی بطنی و مشکلات آن

بررسی ساختار و عملکرد دستگاه کمک بطنی و مشکلات آن

دستگاه کمک بطنی یا Ventricular Assist Device (VAD) همون‌طور که از اسمش پیداست، وسیله‌ایه که به بطن قلب کمک می‌کنه خون رو به گردش دربیاره. بیشتر برای بیمارانی استفاده میشه که دچار نارسایی قلبی شدید هستن و قلبشون نمی‌تونه به تنهایی خون کافی پمپاژ کنه.

بیایم کامل بررسیش کنیم: 

■ اجزای اصلی دستگاه کمک بطنی

• پمپ مکانیکی: خون رو از بطن می‌گیره و به آئورت (یا شریان ریوی) می‌فرسته.

• کابل درایو (Driveline): یک سیم که از زیر پوست بیرون میاد و پمپ رو به کنترلر وصل می‌کنه.

• کنترلر (Controller): مغز دستگاه، که عملکرد پمپ رو تنظیم و وضعیتش رو مانیتور می‌کنه.

• منبع انرژی: باتری‌های قابل حمل (معمولاً ۲ تا) یا منبع برق خانگی. 

□ انواع

• LVAD: برای بطن چپ (شایع‌ترین)

• RVAD: برای بطن راست

• BiVAD: برای هر دو بطن

• TAH (قلب مصنوعی کامل): جایگزین کل قلب میشه (متفاوت از VAD) 

☆ کاربردها

• Bridge to Transplant: بیمار تا زمان پیوند قلب زنده می‌مونه.

• Destination Therapy: درمان دائمی برای کسانی که کاندید پیوند نیستن.

• Bridge to Recovery: وقتی امید داریم قلب خودش بعد از مدتی بهتر بشه و دستگاه رو خارج کنیم. 

¤ مزایا

• بهبود گردش خون و اکسیژن‌رسانی

• کاهش علائم نارسایی قلب (تنگی نفس، خستگی شدید)

• امکان زندگی نسبتاً عادی در خانه 

⚠️ مراقبت‌ها و چالش‌ها

• داروهای ضدانعقاد: برای جلوگیری از لخته شدن خون

• پیشگیری از عفونت: چون کابل از پوست بیرون میاد، نیاز به تمیز نگه داشتن محل خروج

• احتمال عوارض: سکته مغزی، خونریزی، اختلال عملکرد دستگاه

• آموزش بیمار و خانواده: یادگیری تعویض باتری‌ها، واکنش به آلارم‌ها و مراقبت از driveline 

◇ زندگی با LVAD

بیمار معمولاً می‌تونه:

• پیاده‌روی و فعالیت سبک داشته باشه

• به خانه برگرده

• با باتری‌های همراهش بیرون بره

اما باید:

• همیشه حداقل دو باتری پر همراه داشته باشه

• هر روز محل خروج کابل رو پانسمان و ضدعفونی کنه

• مراقب باشه پمپ هیچ‌وقت خاموش نشه

بیایم دقیق‌تر وارد جزئیات ساختار، عملکرد و مشکلات دستگاه کمک بطنی (VAD) بشیم: 

● ساختار دستگاه کمک بطنی

یک VAD معمولاً از چند بخش اصلی تشکیل میشه: 

☆ پمپ مکانیکی (Pump):

• در داخل بدن کار گذاشته میشه.

• خون رو از بطن قلب می‌گیره و با فشار به آئورت یا شریان ریوی می‌فرسته. 

☆ دو نوع اصلی داره:

• Continuous-flow: جریان خون پیوسته ایجاد می‌کنه (رایج‌ترین نوع امروزی).

• Pulsatile-flow: جریان خون ضربانی شبیه قلب طبیعی (کمتر استفاده میشه). 

☆ کابل درایو (Driveline):

• یک سیم که از بدن بیرون میاد و پمپ رو به کنترلر وصل می‌کنه.

• محل خروجش از پوست مهم‌ترین نقطه برای پیشگیری از عفونته. 

☆ کنترلر (Controller):

• خارج از بدن قرار داره.

• وضعیت دستگاه رو نمایش میده (دور پمپ، جریان خون، خطاها).

• آلارم میده اگر مشکلی پیش بیاد. 

☆ منبع انرژی:

• باتری‌های قابل حمل (برای حرکت در طول روز).

• منبع برق ثابت (برای شب یا زمانی که بیمار در خانه است). 

■ عملکرد دستگاه کمک بطنی

کار VAD رو میشه در سه مرحله خلاصه کرد:

• دریافت خون: خون از بطن قلب وارد پمپ میشه.

• افزایش فشار: پمپ مکانیکی خون رو تحت فشار قرار میده.

• خروج خون: خون تحت فشار به آئورت (LVAD) یا شریان ریوی (RVAD) فرستاده میشه. 

◇ نکته مهم: در مدل‌های continuous-flow بیمار ممکنه نبض قابل لمس نداشته باشه چون جریان خون مداومه، نه ضربانی! 

⚠ مشکلات و عوارض احتمالی:

1. مشکلات مکانیکی

• خرابی پمپ یا کنترلر: ممکنه نیاز به تعویض داشته باشه.

• قطع برق یا خالی شدن باتری: خطرناک‌ترین وضعیت، چون پمپ باید همیشه کار کنه.

2. مشکلات خونی

• لخته شدن خون داخل پمپ: می‌تونه باعث سکته مغزی یا آسیب پمپ بشه → نیاز به داروهای ضدانعقاد (وارفارین).

• خونریزی: به دلیل مصرف داروهای ضدانعقاد یا آسیب به بافت‌ها.

3. عفونت

• محل خروج driveline مستعد عفونته → نیاز به مراقبت روزانه و پانسمان استریل.

4. آریتمی قلبی

• گاهی بطن راست یا چپ دچار ریتم غیرطبیعی میشه که روی عملکرد دستگاه اثر می‌ذاره.

5. سایر عوارض

• نارسایی بطن راست بعد از گذاشتن LVAD

• سکته مغزی ایسکمیک یا خونریزی مغزی

• مشکلات گوارشی (خونریزی به دلیل تغییرات جریان خون) 

○ نکته مهم

موفقیت درمان با VAD خیلی به آموزش بیمار و خانواده بستگی داره:

• یادگیری تعویض باتری‌ها

• مراقبت از driveline

• شناخت علائم هشدار مثل عفونت، خونریزی یا آلارم دستگاه

این بخش خیلی مهمه چون بیمارانی که دستگاه کمک بطنی (VAD) دارن باید خودشون و خانواده‌شون با مراقبت، نگهداری و رفع مشکلات رایج کاملاً آشنا باشن.

بیایم دسته‌بندی کنیم: 

⚠ مشکلات شایع دستگاه کمک بطنی (VAD) 

1. مشکلات مکانیکی و عملکردی

- خرابی پمپ یا کنترلر:

• ممکنه پمپ به درستی کار نکنه یا کنترلر خطا بده.

• آلارم‌ها روشن میشن و بیمار باید سریعاً طبق دستورالعمل عمل کنه.

• در برخی موارد باید کنترلر یدکی رو جایگزین کرد.

- قطع برق یا خالی شدن باتری:

• مهم‌ترین اورژانس → اگر پمپ متوقف بشه، جریان خون بیمار می‌ایسته.

• باتری‌ها باید همیشه شارژ باشن و کنترلر به منبع برق وصل بشه هنگام خواب. 

2. مشکلات خون و لخته

- لخته شدن خون داخل پمپ:

• باعث کاهش جریان پمپ و افزایش همولیز میشه (ادرار قرمز، خستگی، زرد شدن پوست).

• درمان: افزایش دوز داروهای ضدانعقاد یا تعویض پمپ در موارد شدید.

- خونریزی:

• به دلیل مصرف داروهای ضدانعقاد یا آسیب به عروق گوارشی.

• درمان: تنظیم داروها، گاهی بستری و تزریق خون. 

3. عفونت محل Driveline

- شایع‌ترین عارضه در بیماران با VAD:

• علائم: قرمزی، درد، ترشح چرکی، تب

• درمان: آنتی‌بیوتیک، تعویض پانسمان، در موارد شدید جراحی تمیز کردن محل 

4. مشکلات قلبی

- نارسایی بطن راست بعد از گذاشتن LVAD:

• ممکنه بیمار نیاز به داروهای اینوتروپ یا حتی RVAD داشته باشه.

- آریتمی قلبی (VT/VF)

• ممکنه نیاز به شوک الکتریکی یا دارو داشته باشه. 

☆ رفع مشکلات و تعمیرات

○ کنترلر یدکی:

• بیمار همیشه باید یک کنترلر دوم داشته باشه.

• در صورت خطا یا خاموش شدن کنترلر اصلی → سریعاً کنترلر یدکی وصل میشه.

○ باتری‌ها:

• باید مرتب شارژ بشن و همیشه دو باتری پر همراه بیمار باشه.

• باتری خراب باید تعویض بشه.

○ Driveline:

• روزانه باید پانسمان ضدعفونی و تعویض بشه تا عفونت پیشگیری بشه.

• اگر driveline آسیب ببینه، باید فوراً به مرکز تخصصی مراجعه کرد.

○ بازدید دوره‌ای:

• بیماران باید به طور منظم برای چکاپ دستگاه، تست خون (INR) و ارزیابی قلب به کلینیک مراجعه کنن. 

□ نگهداری و مراقبت روزانه

• برق: همیشه کنترلر به منبع برق یا باتری وصل باشه.

• باتری‌ها: هر روز شارژ کامل، همراه داشتن باتری یدکی.

• پانسمان driveline: ضدعفونی و تعویض استریل روزانه.

• بهداشت: جلوگیری از خیس شدن محل خروج کابل (مثلاً استفاده از پوشش ضدآب هنگام حمام).

• آموزش خانواده: نحوه تعویض کنترلر، واکنش به آلارم‌ها، تماس فوری با مرکز در مواقع اورژانس.

• رژیم دارویی: مصرف منظم داروهای ضدانعقاد، کنترل آزمایش INR به‌طور منظم. 

● وضعیت‌های اورژانسی که باید فوراً اقدام کرد

• آلارم قرمز روی کنترلر

• قطع صدای پمپ یا توقف جریان

• خونریزی شدید (مدفوع سیاه، ادرار خونی، استفراغ خونی)

• تب و ترشح چرکی از محل driveline

• تنگی نفس شدید یا غش

در این موارد بیمار باید فوراً به مرکز تخصصی یا اورژانس مراجعه کنه.

این یک چک‌لیست کامل و ساده برای نگهداری و مراقبت از دستگاه کمک بطنی (VAD) هست که می‌تونه برای آموزش بیمار و خانواده استفاده بشه: 

■ چک‌لیست نگهداری روزانه VAD

□ هر روز (صبح و شب):

- وضعیت اتصال: مطمئن شو کنترلر به باتری یا برق متصل است.

-  باتری‌ها:

• سطح شارژ باتری‌های فعلی رو چک کن.

• باتری‌های یدکی رو کامل شارژ کن. 

- داروها: داروهای ضدانعقاد رو سر وقت بخور و اگر INR تست داری، طبق برنامه انجام بده.

-  مراقبت driveline:

• دست‌ها رو بشور.

• پانسمان رو با تکنیک استریل تعویض کن.

• محل رو بررسی کن (قرمزی، ترشح، درد → در صورت وجود اطلاع به پزشک). 

-  کنترلر: صفحه نمایش رو چک کن که آلارم یا پیام خطا نداشته باشه.

-  علائم حیاتی: فشار خون و وزن رو اندازه بگیر (افزایش ناگهانی وزن = احتباس مایع). 

■ چک‌لیست هفتگی:

•  تست باتری: هر باتری رو جداگانه تست کن و اگر عملکرد ضعیف داره گزارش بده.

•  وسایل یدکی: مطمئن شو کنترلر یدکی، باتری یدکی و شارژرها در دسترس و سالم هستن.

•  بهداشت عمومی: کیف و کابل‌های خارجی رو تمیز کن تا آلودگی کم بشه.

•  پیگیری آزمایشات:

- نتایج INR رو بررسی و به پزشک گزارش بده.

- اگر دارو تغییر کرد، یادداشت کن. 

● چک‌لیست اورژانسی

اگر هرکدام از موارد زیر رخ داد، فوراً اقدام کن:

•  آلارم قرمز روی کنترلر یا توقف صدای پمپ

•  خونریزی شدید (ادرار قرمز، مدفوع سیاه، استفراغ خونی)

•  تب یا ترشح چرکی از محل driveline

•  غش، ضعف شدید، تنگی نفس ناگهانی

•  کنترلر یا کابل آسیب دیده 

■ اقدام:

• در صورت خطای کنترلر → بلافاصله به کنترلر یدکی وصل کن.

• اگر مشکل برطرف نشد یا خونریزی/تب شدید داری → تماس با مرکز تخصصی یا مراجعه به اورژانس.

دوره آموزش تعمیر تجهیزات پزشکی

آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات بیمارستانی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات دندانپزشکی

دوره آموزش تعمیرات تجهیزات آزمایشگاهی

گروه سهند اولین مرکز آموزش تعمیرات تجهیزات پزشکی در ایران

@sahandbme